مفهوم شناسی گردشگري
تاكنون تعاريف متعددي از گردشگري ارايه شده است كه در اينجا به‌برخي از آنها اشاره مي‌شود. در يك تعريف كلي، «گردشگري به سفر كوتاه‌مدت و موقتي گردشگر با هدف سير و سياحت، به منطقه‌اي خارج از محل سكونت و كار خود گفته مي‌شود» (الواني، 1385: 70). در تعريفي ديگر، «گردشگري نهادي است كه انسان براي غني ساختن و معني بخشيدن به زندگي خود از آن بهره مي‌جويد. برخي از كارشناسان، گردشگري را شامل سه مرحله جدا شدن از يك جامعه، گذر از آن، و انتقال به جامعه ديگر و درآميختن با آن دانسته‌اند. عوامل تشكيل دهنده گردشگري را مي‌توان در چهار مورد زير خلاصه كرد:
- گردشگر يا گردشگران؛
- ناحيه مناسب و مقصد جذاب براي بازديد و سياحت؛
- راه و مسير ارتباطي مناسب براي دسترسي گردشگر به منطقه؛
- نظام‌هاي پشتيباني و خدماتي براي ياري دادن به گردشگر در طول سفر و اقامت» (همان منبع: 71).
آرتور بورمن، گردشگري را مجموعه مسافرت‌هايي که به منظور استراحت و تفريح و تجارت يا ديگر فعاليتهاي شغلي و يا اينکه به منظور شرکت در مراسم خاص انجام گيرد و غيبت شخص گردشگر از محل سکونت دائم خود در طي اين مسافرت موقتي و گذرا مي‌باشد میداند. بديهي است کسانيکه اقدام به مسافرت‌هاي شغلي منظمي بين محل کار و زندگي خود مي‌کنند مشمول اين تعريف نمي‌شوند (دوهارباب و سیتومرانگ[1]، 2012: 400).
از نظر پل روبر، گردشگري عمل مسافرت کردن و طي مسافت نمودن و رفتن به جايي غير از مکان هميشگي و متعارف زندگي به منظور تفنن و لذت بردن است، حتي اگر اين کار شامل يک جابهجايي کوچک باشد يا اين که هدف اصلي از اين جابهجايي غير از تفنن و لذت بردن باشد (چامینوکا و همکاران[2]، 2012: 169)
در مسابقاتي که اتحاديه بين‌المللي گردشگري براي به‌دست آوردن يک تعريف جامع از گردشگري گذاشته بود، تعريف زير از ميان تعاريف بدست آمده برگزيده شد که بر طبق اين تعريف، گردشگري عبارت از مجموعه تغييرات مکاني انسانها و فعاليتهايي است که از آن منتج ميشوند، اين تغييرات خود ناشي از به واقعیت پيوستن خواستههايي است که انسان را به جابهجايي وادار ميکند و بالقوه در هر شخص با شدت و ضعف متفاوت وجود دارند (رضواني، 15: 1382)
در سال 1942 اقتصاددانان سوئيسي که بيشتر گردشگري را محور تحقيقات و مطالعات خود قرار داده بودند، تعريف نسبتاً بهتري ارايه كردند. به عقيده آنها گردشگري عبارت است از ظهور مجموعه روابطي که حول مسافرت و اقامت يک نفر غيربومي بدون اقامت و اشغال دائم در يک محل به وجود مي‌آيد. اين تعريف مدتها از جانب انجمن بين‌المللي متخصصين علمي گردشگري مورد قبول قرار گرفت ( تقی‌زاده انصاری، 1381: 13).
سازمان جهاني گردشگري (WTO) در سال 1991، با همراهي دولت کانادا « کنفرانس بين‌المللي درباره مسافرت و آمارهاي گردشگري» را در اتاوا تشکيل دادند که در زمينه واژگان، اصطلاحات و طبقه‌بندي آنها تصميماتي گرفتند و توصيه‌هايي ارائه کردند و سازمان جهاني گردشگري این تعریف را از گردشگری ارائه کرد:
«کارهايي است که فرد در مسافرت و مکاني خارج از محيط عادي خود انجام مي‌دهد اين مسافرت بيش از يک سال طول نمي‌کشد و هدف، تفريح، تجارت يا فعاليت ديگر است» (حضوري، 15: 1381).
با توجه به كليه تعاريف بالا مي‌توان گفت گردشگري به مجموعه فعاليتهاي اطلاق مي‌شود که در جريان مسافرت به مقصد، اقامت، بازگشت و حتي يادآوري خاطرات آن نيز انجام مي‌شود. همچنين شامل فعالیتهايي است که گردشگر به عنوان بخشي از سفر انجام مي‌دهد، نظير خريد کالاهاي مختلف و تعامل ميان ميزبان و ميهمان را نيز در بر ميگيرد. به طور کلي مي‌توان هرگونه فعاليت و فعل و انفعالي را که در جريان سفر يک سياحتگر اتفاق مي‌افتد گردشگري تلقي کرد.
[1]. Dohar & Situmorang
[2]. Chaminuka et al